ΚΑΒΑΛΑ - Mία πόλη με ιστορία αιώνων !

ΤΕΤΑΡΤΗ 23-8-2017

Σταυροδρόμι Πολιτισμών

Το αρχαίο  όνομα της  Καβάλας ήταν, ΝΕΑΠΟΛΗ  που  αργοτερα μετονομαστηκε  σε  ΧΡΙΣΤΟΥΠΟΛΗ απο τους  Βυζαντινους κι η οποία χτίσθηκε στον οχυρό βράχο της χερσονήσου (Παναγία) που μοιάζει σαν νησί και στον οποίο περιορίστηκε η ζωή των ανθρώπων για 2.500 χρόνια!

Από εδώ περνούσε ο αρχαίος δρόμος που ένωνε Ανατολή και Δύση, Ευρώπη με Ασία και τον οποίο ακολούθησαν Πέρσες και Μακεδόνες ενώ αργότερα έγινε η Εγνατία οδός.

Από τη Νεάπολη ξεκινούσε ο δρόμος που οδηγούσε στους Φιλίππους και στο Παγγαίο με τα κοιτάσματα χρυσού, εδώ κατέληγαν οι θαλάσσιοι δρόμοι από τη Ν. Ελλάδα, τα νησιά του Αιγαίου και τη Μ.Ασία.

Ο Ιμπραήμ πασάς, βεζίρης και κουνιάδος του σουλτάνου Σουλεϊμάν, ίδρυσε το Ιμαρέτ, το οποίο έγινε καθοριστικός παράγοντας για την εξέλιξή της.

Οθωμανικές οικογένειες κατοίκησαν τη χερσόνησο, ο πληθυσμός αυξήθηκε σημαντικά λόγω και του εποικιστικού προγράμματος των Οθωμανών,κτίστηκαν τζαμιά, τεκέδες, χαμάμ και ο πληθυσμός εξισλαμίστηκε. 

Στην οθωμανική περίοδο, και κυρίως μετά το 1530, οπότε ανακατασκευάστηκε το κάστρο της χερσονήσου και επισκευάστηκε το παλιό υδραγωγείο (Καμάρες), η πόλη άρχισε να αποκτάει υποδομές.

Το όνομα Καβάλα εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο τέλος του 14ου αιώνα και επικράτησε στο δεύτερο μισό του 15ου. Στην ακρόπολη της χερσονήσου ήταν έως το 1880 το διοικητικό κέντρο της περιοχής, ενώ το 1864 η πόλη άρχισε να επεκτείνεται και εκτός των τειχών της.

Τον 19ο αιώνα στην Παναγία υπήρχαν τρεις μουσουλμανικές συνοικίες: του Χουσεΐν Μπέη, του Χαλίλ Mπέη και του Καδή Αχμέτ Eφέντη.

Στις αρχές του 20ού αιώνα ο χεβίδης της Αιγύπτου Αμπάς Χιλμί αγόρασε το φρούριο από τους Τούρκους και στο τέλος της δεκαετίας του 1960 το κάστρο περιήλθε στην κυριότητα του Δήμου Καβάλας.

                                           Ιμαρέτ - Μοναδική γοητεία

 Όσοι μείνουν εκεί ή καταφέρουν να περιηγηθούν στο Ιμαρέτ (το οποίο σήμερα αποτελεί πολυτελή χώρο φιλοξενίας, άρα δεν είναι ανοιχτό στο κοινό, όπως άλλα μνημεία), μένουν άφωνοι από τη μοναδική του ατμόσφαιρα και γοητεία. 

Το οικοδόμημα ίδρυσε ο Μεχμέτ Αλή πασάς (ή Μοχάμεντ Αλί) το 1817 στη γενέθλια πόλη του.

Επιβιώνει αναστηλωμένο υποδειγματικά από την οικογένεια των

καπνεμπόρων Μισιριάν – και ειδικότερα την Άννα Μισιριάν η οποία το

2001, μετά από μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις, επινοικίασε το μνημείο από την αιγυπτιακή κυβέρνηση στην οποία ανήκει.

Με την ανταλλαγή των πληθυσμών και μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του‘70 στα κτίρια του Ιμαρέτ κατοίκησαν οικογένειες προσφύγων ή άποροι και κάποιοι χώροι χρησιμοποιήθηκαν ως αποθήκες για τα μαγαζιά που υπήρχαν γύρω – μια χρήση που συνεχίστηκε για καιρό. 

Οι αρχικοί φιλανθρωπικοί και μορφωτικοί στόχοι του ιδρύματος ατόνησαν με τον καιρό και από το 1858 άρχισαν να το θεωρούν έως και επιβλαβές για την πόλη – πολλοί μάλιστα το αποκαλούσαν «τεμπελχανείο» και ζητούσαν την κατάργησή του και την ίδρυση σχολείων στη Θάσο.

Παρ’ όλα αυτά συνέχισε μέχρι το 1902 να λειτουργεί ως Ιεροδιδασκαλείο και μέχρι το 1923 ως φιλανθρωπικό ίδρυμα, που έδινε δωρεάν συσσίτια στους φτωχούς.

Για διάφορους λόγους παρέμεινε αιγυπτιακή ιδιοκτησία.

                                               ΟΙ ΚΑΜΑΡΕΣ

 Είναι το πιο αναγνωρίσιμο σημείο της Καβάλας κηρυγμένο ως διατηρητέο μνημείο. Αποτελούν τμήμα ενός μεγάλου συστήματος ύδρευσης του βράχου της Παναγίας, όπου ήταν περιορισμένη για πολλούς αιώνες η πόλη. 

 

Είχε μήκος 6.400 μέτρων και ανοιχτή ροή – κάτι που δείχνει ότι λειτουργία του δεν βασιζόταν σε αρχές συγκοινωνούντων δοχείων, αλλά στις πολύ καλά μελετημένες κλίσεις. 

Τη σημερινή μορφή πήρε την εποχή του Σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς (1520-1530), που είχε φιλόδοξα σχέδια για την ανοικοδόμηση της πόλης.

Δεν είναι συνηθισμένη οθωμανική κατασκευή.

Από μελέτες της τοιχοποιίας των κατώτερων τμημάτων οι ειδικοί θεωρούν ότι είναι παλαιότερο. Ενδεχομένως πρόκειται για το ρωμαϊκό υδραγωγείο της αρχαίας Νεάπολης, που εξακολούθησε να χρησιμοποιείται συντηρούμενο από τους βυζαντινούς. Από τους Οθωμανούς δεν ανοικοδομήθηκε, αλλά αναστηλώθηκε. 

Οι Καμάρες, μήκους 270 μ. και μέγιστου ύψους 26 μ., κτισμένες με ντόπιους γρανιτόλιθους και πλίνθους, πατούν σε 18 «ποδαρικά», που γεφυρώνονται από ισάριθμα τόξα.

Επάνω στις Καμάρες θα δείτε σήμερα «κολλημένα» κάποια προσφυγικά σπιτάκια, τα οποία μάλιστα έχουν αναστηλωθεί και βαφτεί. 

Κοντά τους υπάρχει μεντρεσές και απέναντι μερικά από τα παλιά μαγαζάκια του 20ού αιώνα με χαρακτηριστικές ξυλοκατασκευές.

Το υδραγωγείο ήταν σε χρήση μέχρι τον 20ό αιώνα.

                          Βόλτα στην «Παναγιά»…

 Στην παλιά πόλη, που ονομάζεται Παναγία, τα σημαντικότερα αξιοθέατα είναι το κάστρο και η ακρόπολη, το Ιμαρέτ και ο παλιός φάρος στο τέλος της οδού Θεοδώρου Πουλίδου, κάτω από τον οποίο υπάρχουν τα βράχια της Παναγίας.

Τα παιδιά του 7ου Δημοτικού σχολείου που βρίσκεται στην άκρη της χερσονήσου έχουν το προνόμιο να απολαμβάνουν το διάλειμμά τους σε ένα από τα ωραιότερα προαύλια της Ελλάδας, κομμάτι της οποίας αποτελούν το παλιό τείχος και ο φάρος.

Κομβικό σημείο στην παλιά πόλη είναι η πλατεία του Μοχάμεντ Αλί, που δημιουργήθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα με το γκρέμισμα των σπιτιών όπου κατοικούσαν οι χριστιανοί κατά την τουρκοκρατία.

Στο κέντρο υψώνεται το άγαλμά του, ανάμεσα στο κονάκι του και στην εκκλησία της Παναγίας. 

Η τελευταία κτίστηκε μετά το 1965 πάνω στην παλιότερη μεταβυζαντινή τρίκλιτη βασιλική, που έδωσε το όνομά της στην περιοχή.

Το ορειχάλκινο άγαλμα του έφιππου Μοχάμεντ Αλί, φιλοτεχνημένο από τον Στενημαχίτη γλύπτη Κωνσταντίνο Δημητριάδη, έγινε κατά τη μεταφορά του αιτία να ανοίξει η σημερινή οδός Θ. Πουλίδου (άλλοτε Ζαλόγγου).

Περπατώντας από την οδό Μοχάμεντ Αλί θα ανακαλύψετε την παλιά συνοικία και είναι ευκαιρία να περάσετε από το τζαμί του Χουσεΐν Μπέη (που ονομάστηκε και της μουσικής, καθώς εδώ έκανε πρόβες η μπάντα του δήμου μετά την απελευθέρωση) στο οποίο έγιναν έργα αναστήλωσης από τον δήμο,όπως και στον μεντρεσέ του 17ου αιώνα που υπάρχει δίπλα. 

Κάτω από το τζαμί έχει ανασκαφεί ναός με φάσεις παλαιοχριστιανικών και μεσοβυζαντινών χρόνων.

Η ακρόπολη που βλέπετε σήμερα κατασκευάστηκε από τους Οθωμανούς πάνω στα ερείπια βυζαντινού κάστρου σε δύο φάσεις: το 1425 και το 1530, όταν έγινε και ο εξωτερικός περίβολος με την προσθήκη του οποίου το κάστρο επεκτάθηκε και αύξησε την αμυντική του ισχύ.

Το πιο σημαντικό τμήμα της ακρόπολης ήταν ο εσωτερικός περίβολος μέσα στον οποίο υπήρχαν η δεξαμενή νερού -πάνω από την οποία κτίστηκε μικρό τζαμί- η αποθήκη πυρομαχικών και τροφίμων, ο κεντρικός κυλινδρικός πύργος και τα καταλύματα της φρουράς.

…αλλά και εκτός των τειχών της

Μετά το 1850 με την ανάπτυξη και του εμπορίου καπνού, η Καβάλα

επεκτάθηκε εκτός των τειχών της χερσονήσου, στην περιοχή του

Αϊ-Γιάννη, όπου κτίστηκαν τα μέγαρα των Ελλήνων και ξένων εμπόρων, και κοντά στο λιμάνι. 

Η Παναγία άρχισε να εγκαταλείπεται από τους κατοίκους της μαζικά μέσα στη δεκαετία του 1970.

Στα παγκάκια της πλατείας Ελευθερίας -άλλοτε πλατείας Φουάτ- οι

ηλικιωμένοι κάνουν ολοήμερη… κατάληψη: αυτοί ίσως θυμούνται πως η πλατεία, που σήμερα γεμίζει καθημερινά από κόσμο και περιβάλλεται από καταστήματα, φτιάχτηκε το 1928 αφού κατεδαφίστηκε το μεγάλο καραβανσεράι και τα μικρότερα χάνια κοντά του. 

Πλήθος κόσμου περπατάει στην Κωστή Παλαμά, αλλά και στην εμπορική οδό Ομονοίας. 

Βουίζει και στον πεζόδρομο της Μεγάλου Αλεξάνδρου, με τα πολυάριθμα μαγαζιά, τα καφέ-μπαρ και τη μεγάλη καπναποθήκη που μετατράπηκε σε εμπορικό κέντρο.

Συνεχίζοντας φτάνει κανείς στην πλατεία του Καπνεργάτη, όπου δεσπόζει η Δημοτική Καπναποθήκη κτισμένη γύρω στο 1900 από Βενετούς αρχιτέκτονες.

Συνδυάζει οθωμανικό νεοκλασικισμό και μπαρόκ, με πλήθος γλυπτών στοιχείων και ανάγλυφων από σοβά, στέμματα, ρόδακες, κ.ά.

Κοντά στην πλατεία Ελευθερίας υπάρχει η παλιά γειτονιά του Αγίου Νικολάου με μικρομάγαζα.

Εκεί θα δείτε και την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, που ήταν παλιό

τζαμί. Εξωτερικά υπάρχει ψηφιδωτή παράσταση. 

 Πίσω της είναι ένα μνημείο και υπολείμματα από βάση κίονα: σύμφωνα με την παράδοση επάνω του υπάρχει αποτύπωμα από το πρώτο πάτημα του Παύλου στη Μακεδονία.

Η μεγάλη εκκλησία του Αγίου Παύλου κτίστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα.

 

  Για τους λάτρεις  της ιστορίας των κτιρίων

• Το Μέγαρο Τόκου (1879). Kατοικία του καπνοκόπτη Δημ. Τόκου, όπου στεγάστηκε το προξενείο της Ιταλίας μεταξύ 1879-80. Eχει τα μορφολογικά πρότυπα του οθωμανικού νεοκλασσικισμού και μπαρόκ, αλλά διατηρεί και στοιχεία της τοπικής παράδοσης. Το 1979 αγοράστηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού, αναστηλώθηκε και στέγασε τη 12η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
• Το παλιό Παρθεναγωγείο (1891-1894). Με λιτά νεοκλασσικά χαρακτηριστικά στεγάζει σήμερα το 10ο Δημοτικό Σχολείο.
• Η Μεγάλη Λέσχη (1910). Θαυμάσιο δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, με νεομπαρόκ στοιχεία. Από το 1985 λειτουργεί ως Δημοτική Βιβλιοθήκη και χώρος πολλαπλών εκδηλώσεων.
• Το Δημαρχείο (1890), κατοικία του Ούγγρου καπνέμπορα Pierre Herzog.
  Το κτίριο, μέχρι το 1921, οπότε πουλήθηκε, φιλοξένησε λαμπρές κοσμικές εκδηλώσεις και το 1937 αγοράστηκε από το Δήμο Καβάλας για να στεγάσει το Δημαρχείο.
• Το Μέγαρο Wix (1898-1900) κατοικία μέχρι το 1925 του Γερμανού, εβραϊκής καταγωγής, βαρώνου Adolf Wix von Zsolna, προξενικού πράκτορα του αυστροουγγρογερμανικού υποπροξενείου και εκπρoσώπου για χρόνια των οικονομικών συμφερόντων των Herzog. Από το 1989 στεγάζει τις Τεχνικές Υπηρεσίες του Δήμου.
• Η Καθολική Αποστολή (1888-92), το κτίριο της Μονής Λαζαριστών, που αργότερα στέγασε το γαλλικό προξενείο και σχολείο εκμάθησης της γαλλικής γλώσσας.
• Η Δημοτική Καπναποθήκη (γύρω στο 1900). Συνδυάζει οθωμανικό νεοκλασικισμό και μπαρόκ, με πλήθος γλυπτών στοιχείων και αναγλύφων.

 ΠΗΓΗ. 1. google.gr

           2. visitgreece.gr